Gdzie jesteśmy naprawdę z robotyzacją?
Automatyzacja przemysłowa w Polsce wciąż bywa mylona z prostą wymianą ludzi na maszyny. To fundamentalne nieporozumienie. Robotyzacja nie jest po to, by „zastąpić czterech pracowników jednym robotem”, tylko po to, by wykonywać zadania, których człowiek wykonywać nie powinien lub nie jest w stanie, ze względów zdrowotnych, bezpieczeństwa i powtarzalności jakości. Największy sens ma tam, gdzie występują ciężkie ładunki, zapylenie, hałas, łuk elektryczny czy wymagania procesu wykraczające poza ludzką precyzję (np. spawanie laserowe z tolerancją rzędu dziesiątych części milimetra). Drugi filar to skok jakościowy. Automatyzacja otwiera drogę do wyższej ligi produktu, a to z kolei przesuwa firmę na nowe półki marżowe i rynki. Trzeci,często pomijany, to rekrutacja i retencja. Dla młodszych kadr „nowoczesna fabryka” to argument, którego nie zbuduje się podwyżką w brudnej, głośnej hali.
Mimo powszechnego przekonania, że powinniśmy przyspieszać, udział robotów w polskich zakładach nie rośnie tak, jak mógłby. W ostatnich latach liczba nowych instalacji spadała rok do roku, a wskaźnik robotyzacji plasuje nas w ogonie Europy. Przyczyn jest kilka i wszystkie mają charakter systemowy. Ulga na robotyzację została zredukowana do ulgi na amortyzację, co nie pobudza nowych inwestycji, bo premiuje tych, którzy już wydali. System dotacyjny działa skokowo i w krótkich oknach naboru, przez co firmy wstrzymują decyzje, „czekając na konkurs”. Integratorzy, kluczowe ogniwo łączące komponenty w działające linie, są poza bezpośrednim zasięgiem większości instrumentów. A banki niechętnie finansują „produkcję w toku”, woląc równy, zabezpieczony majątkiem strumień przychodów zamiast sinusoidy projektowej.
Polska przewaga jest realna i niedostatecznie wykorzystana
Paradoks polega na tym, że kompetencyjnie jesteśmy bardzo mocni. Polskie firmy integratorskie mają opinię elastycznych i pomysłowych wykonawców, którzy potrafią „dowieźć” rezultat w zmiennych warunkach projektu. Specjalizacje, w których już dziś widać tempo i jakość, to zrobotyzowane spawanie i obróbka blach, intralogistyka oraz szeroko pojęty przemysł spożywczy. W wielu przypadkach zespoły z Polski częściej budują instalacje za granicą niż w kraju, nie dlatego, że „tam jest fajniej”, lecz dlatego, że po stronie inwestorów istnieje dojrzałość zakupowa i partnerskie rozumienie natury automatyzacji. Robotyzacja to w praktyce zawsze element R&D. Nie wszystko da się zapisać w specyfikacji na starcie, a najlepsze efekty przynosi współpraca oparta na zaufaniu, transparentności kosztów i wspólnym celu biznesowym.
Aplikacje współpracujące i roboty usługowe to brama do szybkich wdrożeń
Nowa fala to aplikacje zaprojektowanie pod współpracę z człowiekiem. Te znacznie obniżają próg wejścia. Są bezpieczne, nie wymagają ciężkich wygrodzeń, a ich uruchomienie bywa jednodniowym projektem. Co ważne, można je skonfigurować tam, gdzie sezonowo lub rotacyjnie brakuje rąk. Służby UR i operatorzy są w stanie samodzielnie pisać proste programy, co zwiększa elastyczność produkcji bez konieczności dużych projektów inżynierskich. Równolegle dojrzewa segment robotów usługowych, od autonomicznego sprzątania po transport wewnętrzny, co uwalnia zasoby ludzi do zadań bardziej wartościowych. Pracownicy nie stracą pracy. Zmieniają stanowisko i awansują kompetencyjnie, stając się operatorami nowoczesnych stanowisk.
Co zatem nas blokuje?
Właściciele MŚP, często firmy rodzinne, podejmują decyzje inwestycyjne w cieniu niepewności. Niestabilność regulacji, dynamika kosztów energii, skomplikowane procedury administracyjne. Dodatkowym czynnikiem bywa temat sukcesji. Jeżeli firma nie ma jasnej wizji na 5–10 lat, inwestycje w automatyzację odkłada się „na później”. Tymczasem bez danych w czasie rzeczywistym o kosztach i wydajności (cyfryzacja produkcji), bez pilotaży, bez świadomie zbudowanego portfela projektów, to „później” nigdy nie przychodzi. Warto pamiętać, że „taniej” rzadko znaczy „lepiej”: w robotyzacji liczy się całkowity koszt posiadania i zdolność procesu do utrzymania jakości w cyklu życia, a nie najniższa cena na etapie oferty.
Co naprawdę przyspiesza wdrożenia?
Tam, gdzie pojawia się partnerski model współpracy z integratorem, projekty jadą szybciej i bezpieczniej. Przejrzystość kosztów, wspólnie zdefiniowane kamienie milowe, świadome zarządzanie ryzykiem kontraktowym i serwisowym. To praktyki, które w dojrzałych gospodarkach są standardem. Z perspektywy finansowania coraz łatwiej też o instrumenty dedykowane „produkcji w toku”. Wyzwaniem bywa raczej świadomość po stronie instytucji i umiejętne „przetłumaczenie” specyfiki projektowej na język banku. Osobny obszar to marketing i sprzedaż: dobrze zaprojektowane case studies, udział w wydarzeniach branżowych i budowanie konsorcjów pomagają wchodzić na większe, bardziej wymagające projekty.
Dlaczego, mimo wszystko, jesteśmy skazani na sukces?
Polska gospodarka ma zestaw atutów, których nie da się zignorować: skala rynku, położenie logistyczne, gęsta sieć poddostawców oraz duża baza inżynierów i techników. Do tego dochodzi czynnik demograficzny, za chwilę wielu prac prostych nie będzie miał kto wykonywać. To nie jest „straszak”, tylko realny wektor zmian. W efekcie automatyzacja musi przyspieszyć, niezależnie od politycznej pogody. Co więcej, produkcja kluczowych komponentów i samych robotów coraz częściej lokuje się bliżej Europy Środkowej, co może obniżyć bariery kosztowe i skrócić łańcuchy dostaw. Jeśli połączymy to z dojrzałością zakupową po stronie przemysłu i mądrą współpracą z integratorami, krzywa adopcji wystrzeli.
Jakie działania rekomendujemy?
Pierwszy krok nie wymaga rewolucji. Wystarczy precyzyjnie wybrać proces o wysokim ryzyku BHP lub niskiej powtarzalności jakości, zmapować koszty w ujęciu godzinowym i uruchomić pilotaż, często z użyciem stanowiska testowego. Równolegle warto usystematyzować dane produkcyjne (energia, czasy, straty), by decyzje opierać na faktach, a nie intuicji. Kontraktowo, przejść od przetargowego „realizmu kartki” do partnerskiego „realizmu procesu”. HRowo, weryfikować profile rekrutacyjne pod pracę w zrobotyzowanym środowisku; nie każdy świetny „team player” odnajdzie się sam na hali, gdzie świeci się tylko nadzór i cztery osoby pilnują czterystu robotów. I wreszcie! Pogodzić się z tym, że automatyzacja to ciągłe doskonalenie, seria iteracji, które z każdą wersją poprawiają wydajność, jakość i ergonomię.
Robotyzacja w Polsce nie potrzebuje kolejnej kampanii promocyjnej. Potrzebuje decyzji, które zamieniają hasła w działające gniazda produkcyjne. Bezpieczne, przewidywalne, skalowalne. Kto zacznie dziś wygra podwójnie. Najpierw na jakości i kosztach. Potem na ludziach, którzy zamiast szukać „lepszej pracy gdzie indziej”, wybiorą tę najciekawszą, u Was, w nowoczesnym zakładzie.
